[Dr.
Sias Odendaal van Jeffreysbaai, 'n afgetrede mynbou-ingenieur, het ons
maandvergadering op 27 Februarie 2013 toegespreek. Ons plaas sy aanbieding
hieronder. Ds. Odie Odendaal (8ste geslag) en Isak Smit (9de geslag) was
verantwoordelik vir die navorsing. - Red.]
Ten tyde van goewerneur Willem Adriaan van der Stel arriveer ons stamvader, Wilhelm Odendaal uit Duitsland, aan die Kaap in 1706 as soldaat met ʼn vyfjaar kontrak. Tydens die burgerverset waarby Adam Tas betrokke was, is die soldate gebruik om die opstand teen van der Stel te onderdruk. Dit het Wilhelm nie aangestaan nie. Met die verstryking van sy kontrak verlaat hy die diens van die HOIK en word ʼn plaasarbeider en later ʼn handlanger in die boubedryf. Met sy spaargeld kon hy uiteindelik die klerebedryf betree, word ʼn kleremaker en raak bevriend met Adam Tas. Hierdie vriendskap loop later uit op ʼn huwelik op 13 September 1711 met Susanna Biebow die half-suster van Hendrik Biebow (Bibault).
Ten tyde van goewerneur Willem Adriaan van der Stel arriveer ons stamvader, Wilhelm Odendaal uit Duitsland, aan die Kaap in 1706 as soldaat met ʼn vyfjaar kontrak. Tydens die burgerverset waarby Adam Tas betrokke was, is die soldate gebruik om die opstand teen van der Stel te onderdruk. Dit het Wilhelm nie aangestaan nie. Met die verstryking van sy kontrak verlaat hy die diens van die HOIK en word ʼn plaasarbeider en later ʼn handlanger in die boubedryf. Met sy spaargeld kon hy uiteindelik die klerebedryf betree, word ʼn kleremaker en raak bevriend met Adam Tas. Hierdie vriendskap loop later uit op ʼn huwelik op 13 September 1711 met Susanna Biebow die half-suster van Hendrik Biebow (Bibault).
Susanna
Biebow, ons stammoeder is gebore op 23 Februarie 1687 uit ʼn buite-egtelike
verhouding tussen Detlef Biebow en ʼn slavin, Diana van Madagaskar, ʼn vermenging
van Indonesiese en Afrika bloed. Detlef Biebow wat baie lief was vir sy
minnares het Diana op 28 Desember 1693 vir 90 Ryksdaalders van Christiaan
Freser gekoop en haar en hul dogter Susanna kort daarna vrygestel.
Die Here
XVII besluit om Goewerneur W.A. van der Stel terug te roep. Om hul blydskap te
kenne te gee het Susanna se half-broer, Hendrik Biebouw saam met ʼn paar dronk
vriende op Sondag 6 Maart 1707 op perde deur die strate van Stellenbosch gejaag
en slagkrete geskreeu en amok gemaak. Landdros Starrenberg kom hiervan te hore,
tree die jongklomp aan en slaan Hendrik en van die ander met ʼn rottang. Hendrik
was nie hiermee gediend nie en identifiseer homself toe eerste as Afrikaner met
die uitroep – “Ik ben een Afrikaner,” bedoelende in Afrika gebore. Gevolglik
word Hendrik, die enigste Biebouw seun in 1707 na Batavia verban en so verdwyn
die van Biebouw in Suid-Afrika.
Wilhelm
Odendaal en Susanna Biebouw verwek vier kinders. Susanna sterf vroeg in 1717.
Wilhelm verkry burgerskap en op 24 April 1717 bekom hy sy eie plaas Zandburgh
(Sandenberg tans deel van die plaaslike gebied Raithby, afdeling Stellenbosch)
kragtens transportakte 1168 in die distrik van Stellenbosch. So word
Stellenbosch dan die bakermat van alle Suid-Afrikaanse Odendaals. Wilhelm sterf
gedurende 1732. Die stamname Susanna en Wilhelm (Willem/Wilhelmus) kom nog tot
in die negende geslag gereeld voor.
Tot die derde geslag Odendaals boer
in Stellenbosch omgewing en wyk later uit na die Overberg en die Oos-Kaap waar
hulle ʼn groot rol gespeel het in die vestiging van die merino skaap. Nie net
neem hulle deel aan die Oosgrens-kafferoorloë nie maar verlaat die Kolonie saam
met verskeie trekke en is betrokke by die stigting van Rouxville en
Odendaalsrus. Jacobus Paulus Odendaal
(4 de geslag) vestig homself in 1848 as veeboer in die Vrystaat. Sy een
seun, Michiel Wilhelmus Odendaal (5 de
geslag) gebore op 2 Julie 1820 te Swellendam distrik, stigterslid
van Rouxville 1863 koop later verskeie plase in Rouxville, dien as veldkornet,
en word in 1869 tot 1873 Volksraadslid vir Onder-Caledon en in 1873 vir
Rouxville. Hy sterf op 10 April 1877 te Beestekraal, distrik Rouxville.
Roelof
Frederik Odendaal (of genoem Fritz van die 6de geslag en oupa van Sias
Odendaal) is
gebore op 11 Junie 1868 op die plaas Nieuwenhuisfontein, Rouxville, groei op op
die plaas Beestekraal en begin boer met skape en teel uitsonderlike perde op
die plaas Kirkentilloch by Thaba Nchu en die sogenaamde Waterwerke. Die huis
waarin die gesin op Kirkentilloch gewoon het en die buitegeboue bestaan vandag
nog hoewel gerestoureer en vergroot. As gevolg van ʼn besondere gebeurtenis is
hierdie opstal nooit deur die kakies afgebrand nie.
Die
oorspronklike buitegeboue met die “kostrappe” op
Kirkentilloch.Foto geneem in 1988
Met die uitbreek van die Tweede
Vryheidsoorlog neem Fritz (6de geslag) die wapen op maar weens sy uiterste
swak sig word hy as ʼn veiligheidsrisiko gesien en word terug gestuur plaas toe
om kos vir die boeremagte te produseer. Die slag van Sannaspos om die
waterwerke wat water aan Bloemfontein voorsien het vind op 31 Maart 1900 naby
Kirkentilloch plaas. Na die slag van Sannaspos is sowel die Boere en Britse
swaar gewondes na die huis van oupa en ouma geneem, waar ouma Susanna en die
oudste dogter, tant Miemie hulle versorg het. Die twee groepe het in
verskillende kamers gelê. Een Brit was baie swaar gewond en het deurentyd
gekerm van die pyn. In die nag het Miemie deur die venster geklim, water gaan
haal en vir die Brit gegee. Hiermee verdien sy dan ʼn goeie loesing omdat sy in
die nag by die vyand in die kamer was. Een van die gewonde Boere kon die gekerm
nie meer verdra nie en het in die nag na die kamer van die Brit gekruip met die
doel om hom keel af te sny. Oupa Fritz het hom betrap en was woedend omdat hy
“nie moord onder sy dak sou toelaat nie,” en het die Boer met teregstelling
gedreig. Toe beide groepe voldoende aangesterk het is hulle terug na hul eie
laers. Oupa is gevange geneem en na die kamp in Groenpunt en later die
gevangenis te Bloemfontein geneem. Hier moes hy help met die oprigting van die
witperd teen Naval Hill.
Roelf
Frederik Odendaal (6de geslag) en Susanna Catharina (gebore
Steyl) en 6 van hul 11 kinders
Kort hierna het die Engelse ʼn kamp
op Kirkentilloch opgerig om die waterwerke te beskerm. Of van die gewonde
Britse soldate wat deur Ouma en haar dogter verpleeg is, daar gestasioneer was
weet ons nie. Wat wel waar is, is dat ʼn Engelse soldaat elke nag ʼn bakkie met
kos op die trap van die buitegebou vir Ouma en haar vier kinders neergesit het.
Vroeg oggend is die bakkie met kos ingebring en saans weer uitgesit. Vir meer as
ʼn jaar het dit so aangehou totdat Ouma en haar vier kinders na die
konsentrasiekamp te Bloemfontein gestuur is. Die swaar gewonde Britse soldaat
wat deur Ouma verpleeg is en deur Oupa gered is was toe ʼn wag by die kamp toe
Ouma en haar kinders daar aankom. Hy was baie vriendelik teenoor hulle en het
later gereël dat die Odendaals uit die kamp ontslaan is en privaat in
Bloemfontein kon bly. Ouma en Miemie het voortgegaan om siekes in die kamp te
versorg.
Baie jare later, gedurende die 1940’s sit Oupa Fritz en Ouma Emmie een dag in ʼn kafee op Swakopmund en tee drink. By ʼn ander tafel het ʼn paar Engelssprekendes gesit. Na ʼn ruk het een van hulle opgestaan en na Oupa gestap en gevra: “Is jy meneer Roelof Odendaal?”
Toe Oupa dit bevestig sê die vreemdeling: “Ek is die Britse soldaat wat so swaar gewond in jou huis gelê het. Vandag kry ek die geleentheid om jou te bedank dat jy die Boere-soldaat gekeer het wat my keel wou afsny omdat ek soveel pyn verduur en so gekreun het. Baie dankie daarvoor en baie dankie vir julle versorging.
Holworth, Welrevrede en Nooitgedacht in dieselfde omgewing. Hy is ook ʼn stigterslid van die Nasionale Party in 1914 in Louis Trichardt en ʼn paar jaar later simpatiseer hy met die Rebellie. Gedurende 1921 trek hy na Suidwes-Afrika en vestig homself op die plase Omaue en Omgariwanda-Sued (tesame 10,777 ha) in die distrik Omaruru. Na die dood van Susanna trou hy weer in 1926, verkoop sy plase en trek na die plaas Okawayo, distrik Karabib wat aan sy tweede vrou Emmie behoort het. Hier betree hulle die Swakara bedryf deur met karakoelskape te boer. Hentiesbaai in Namibië is vernoem na Hentie van der Merwe, aangenome seun van Ouma Emmie.
Holworth, Welrevrede en Nooitgedacht
in dieselfde omgewing. Hy is ook ʼn stigterslid van die Nasionale Party in 1914
in Louis Trichardt en ʼn paar jaar later simpatiseer hy met die Rebellie.
Gedurende 1921 trek hy na Suidwes-Afrika en vestig homself op die plase Omaue
en Omgariwanda-Sued (tesame 10,777 ha) in die distrik Omaruru. Na die dood van
Susanna trou hy weer in 1926, verkoop sy plase en trek na die plaas Okawayo, distrik Karabib
wat aan sy tweede vrou Emmie behoort het. Hier betree hulle die Swakara bedryf
deur met karakoelskape te boer. Hentiesbaai in Namibië is vernoem na Hentie van
der Merwe, aangenome seun van ouma Emmie.
Oupa Fritz sterf in Swakopmund op die 2 Maart 1950 in die ouderdom van 81 jaar.
Oupa Fritz sterf in Swakopmund op die 2 Maart 1950 in die ouderdom van 81 jaar.
Oupa
Fritz en ouma Emmie
Roelf Frederik Odendaal (7de
geslag–die 5de van die 11 kinders) het op die plase Homestead en Nimitz,
distrik Outjo, Suidwes Afrika geboer.
Ouers
van Sias Odendaal in Kaapstad
Sy seun Sias (8 ste geslag – een van 5 kinders) en Annatjie, gebore Swart, het afgetree op Jeffreysbaai. Hul seun Fritz(die 9 de geslag Odendaal), is vandag ʼn mediese dokter op Kuruman en hy en sy vrou Ronelle besit wildplase in die suide van Namibië tussen Keetmanshoop en Lüderitz, tewete die plase Simplon en Goageb. Sy seun Fritz en ook hul dogter Junel (die 10 de geslag) nog op skool op Kuruman.
Die polisiepos van 1905 is nou die woonhuis. Let op die sel op regterhand. Dis nou 'n badkamer.
Uitsig oor Goageb vanaf die huis
